Op de studiedag van het interuniversitaire Steunpunt Onderwijsonderzoek (SONO) had Geert Devos het in zijn plenaire inleiding over de invloed van emoties op leerprestaties en leermotivatie. Negatieve emoties zoals (faal)angst, wantrouwen, onzekerheid, lage verwachtingen en een laag zelfbeeld hebben een negatieve impact op leerprestaties en op de energie die mensen in leerprocessen investeren. Positieve emoties, daarentegen, bevorderen leermotivatie en duurzame leerprestaties. Devos verwees in dit verband naar het SCARF-model van David Rock. Die baseerde zich op neurologisch onderzoek om 5 factoren te identificeren die een invloed hebben op het tot stand komen van positieve, dan wel negatieve emoties. Interessant is dat Geert Devos de factoren zowel op leraren- als op leerlingenniveau ziet werken.

S staat voor Status. Dit draait om de waardering die mensen genieten en de mate waarin ze zich in een bepaalde (leer)omgeving gerespecteerd voelen. Wie zich gewaardeerd voelt, is meer geneigd om zich te engageren, om energie te investeren in de taken die de omgeving aanbiedt of van hem vraagt. Wie niet het gevoel heeft dat hij gewaardeerd wordt, knapt af en verzet zich tegen het aanbod van de (leer)omgeving. De feedback die mensen krijgen kan een sterke invloed hebben op de wijze waarop ze hun eigen status inschatten. Het is belangrijk dat mensen impulsen, aanmoediging, kansen en feedback krijgen om hun status te verhogen en te geloven dat ze dat kunnen doen.

C staat voor Certainty. Dit draait om de mate waarin mensen de toekomst enigszins kunnen voorspellen. Als mensen zich erg onzeker voelen over wat er van hen verlangd wordt, wat een leertaak inhoudt, of wat de toekomst brengen zal, kan hen dat verlammen. Als mensen geen duidelijk beeld hebben over de criteria die zullen gebruikt worden om hun (leer)prestatie te evalueren, dan dreigen ze onzeker te worden en minder energie in de leertaak te investeren. Mensen mogen uitdagingen krijgen, maar moeten die wel ervaren als haalbaar (al is het met ondersteuning).

A staat voor Autonomie. Dit is een van de factoren die in de zelfdeterminatie-theorie van Deci & Ryan intrinsieke motivatie in grote mate bepaalt. Betutteling en te veel controle kunnen leiden tot stress en angstresponsen, die vervolgens het leren kunnen belemmeren. Autonomie gaat dus over de mate waarin mensen zelf controle hebben over (leer)activiteiten. Voldoende basiskennis, voldoende inzicht in succescriteria, en de kans om eigen keuzes te maken kunnen het gevoel van autonomie gevoelig verhogen.

R staat voor Relatedness: De mens is een sociaal wezen. Hij haalt energie uit zinvolle activiteiten die hij samen met anderen kan uitvoeren en uit de positieve sociale banden die daardoor ontstaan. Leerlingen of leraren die het gevoel hebben dat ze niet volwaardig tot de groep behoren, te weinig sociale ondersteuning krijgen, of te weinig veiligheid en geborgenheid ervaren, dreigen leermotivatie te verliezen.

F staat voor Fairness. Mensen vergelijken zichzelf met anderen en hechten er belang aan dat  iedereen op dezelfde manier wordt behandeld. Vooral als ze het gevoel hebben dat ze negatiever worden behandeld dan anderen, gaan ze in weerstand, ontstaan negatieve emoties als vijandigheid en wordt hun zelfvertrouwen ondermijnd. Unfaire organisaties of leeromgevingen waar vriendjespolitiek heerst kunnen dodelijk zijn voor vertrouwen en motivatie.

De 5 factoren zijn met elkaar verwant en werken op elkaar in. Als ze allemaal op “positief” staan, dan biedt de leeromgeving als het ware een warme sjaal (scarf) van positieve emoties die leermotivatie en leerprestaties sterk kunnen bevorderen. Wij zien leren heel vaak als een cognitieve bezigheid, maar die bezigheid drijft op een emotionele onderstroom. Volgens dit model is het van groot belang dat leraren en leerlingen zich elke dag op school in een omgeving kunnen bewegen waarin ze zich voldoende gewaardeerd, autonoom, fair behandeld en sociaal geaffilieerd voelen, en waarin ze met positieve verwachtingen en vertrouwen nieuwe uitdagingen durven aangaan.  Volgens Geert Devos is dat een belangrijke sleutel tot het stimuleren van meer excellentie in leerprestaties en meer duurzame vormen van leren.