Bij het maken van een goede videoclip met nieuwe leerstof overvleugelt één advies wellicht alle andere: respecteer basisinzichten in leerprocessen en effectieve didactiek. Op basis daarvan reik ik hieronder 10 basistips aan leerkrachten aan. Die tips zijn niet nieuw. Meer zelfs, ze vliegen leerkrachten dezer dagen online om de oren (bekijk de uitstekende online videoclip van Pedro De Bruyckere maar eens op de website van het Lerarencollectief):

1. Focus op essentiële doelen. Adem eerst diep in en sta ondertussen stil bij de hamvraag: wat is er écht cruciaal dat mijn leerlingen nu leren? Niet alles dat in het handboek staat, of dat nog op het programma stond, is even belangrijk, en niet alles leent zich even goed tot een heldere kennisclip. Ga dus voor een onderdeel van de leerstof dat essentieel is voor de leerlingen én dat goed uit te leggen of goed te demonstreren valt.
2. Hou het kort. Een kennisclip is geen les van 50 minuten. Een goede kennisclip is kort en krachtig. To the point, helder uitgelegd of gedemonstreerd. Bedenk welke speeches of kennisclips u zelf openklikt op het internet. 18 minuten ononderbroken uitleg? Forget it.
3. Vang de aandacht: Geef aan het begin van de clip duidelijk aan welke vraag of welk onderwerp u zal behandelen. Introduceer het onderwerp en de kennisdoelen meteen aan het begin. Doe dat in de vorm van een interessant voorbeeld, een boeiende vraag (heb je je ooit al eens afgevraagd waarom….?), of een duidelijke statement (In deze clip kom je te weten hoe een virus overleeft).
4. Roep de voorkennis van de leerlingen op:  Verwijs naar kennis die de leerlingen al hebben of tijdens vroegere lessen aangereikt kregen, of naar fenomenen die de leerlingen in hun dagelijkse omgeving (bv. thuis, in hun eigen huis) kunnen vaststellen of ervaren. Doe dat niet alleen aan het begin van de clip, maar elke keer als u daar de gelegenheid toe heeft. Verbind nieuwe leerstof (die de leerlingen nog niet kennen) systematisch met voorbeelden, stukjes kennis, en fenomenen die de leerlingen wél (her)kennen.
5. Zet de leerlingen actief aan het denken. Laat de leerlingen voortdurend zelf nadenken over wat je presenteert. Laat hen regelmatig even de pauzeknop indrukken, iets intikken, observeren, uitproberen, toepassen. Stel hen vragen, of laat hen zelf vragen bedenken bij wat je al hebt overgebracht. Denk ook alvast na over een leuke, interessante vervolgopdracht die de leerlingen na het bekijken van de videoclip kunnen maken, en waarbij ze de nieuwe leerstof nog eens kunnen nalezen of waarbij ze de leerstof zelf moeten toepassen. Kennisclips kunnen uitmonden in prikkelende leesopdrachten (en dat is goed voor het oefenen van leesvaardigheid): Je bent in deze clip te weten gekomen hoe een virus zich verspreidt. Lees nu maar eens het artikeltje over 7 mythes over corona en bedenk telkens zelf de reden waarom ze absolute nonsens zijn.
6. Maak het abstracte zo concreet mogelijk: De normaalkracht is heel abstract, maar wordt veel concreter als je aan het aanrecht staat en aan de leerlingen vraagt waarom een balletje dat daarop ligt niet naar beneden dondert. Verbind abstracte inzichten met veel concrete illustraties uit de eigen leefwereld van de leerlingen en uit vorige lessen. Gebruik sprekende voorbeelden, voorwerpen, bewegingen, illustraties om de leerstof concreet te maken.
7. Maak je structuur heel expliciet: Zeg expliciet wanneer je een bepaald onderdeel afsluit en naar het volgende onderdeel gaat. Als je drie argumenten of drie voorbeelden geeft, benoem die dan expliciet als “ten eerste, ten tweede, ten derde”. Vat op het einde nog eens helder samen wat de leerlingen zeker moeten onthouden.
8. Demonstreer nieuwe vaardigheden: Als je kennisclip over nieuwe vaardigheden gaan, probeer die dan zelf te demonstreren of te modelleren. Doe dat aan de hand van een concreet voorbeeld. Denk hierbij aan de beste YouTube clips waarin wordt gedemonstreerd hoe je een bepaalde handeling verricht.
9. Voorzie een hulplijn: Vertel je leerlingen hoe ze je kunnen bereiken als ze het echt niet hebben begrepen. Geef hen de kans om online vragen te stellen. Voorzie desgevallend opdrachten (bv. via Whatsapp) waarbij leerlingen de nieuwe leerstof nog eens aan elkaar moeten uitleggen, of samen een toepassing moeten maken. Doe dat bijvoorbeeld in heterogene paren zodat sterkere leerlingen de minder sterke leerlingen kunnen helpen.
10. Herhaling loont: Hoe goed hij ook gemaakt is, een kennisclip is geen wondermiddel. Ga er niet van uit dat alle leerlingen alle aangereikte kennis zullen hebben verworven. Ga er eerder van uit dat u de nieuwe leerstof opnieuw zal moeten uitleggen, behandelen en verdiepen in de klas (eens de scholen heropend zijn). Dus: relax. Maak een goede kennisclip, maar weet ook dat niet alles van deze clip afhangt. Zeg ook aan de leerlingen aan het einde van de clip dat de nieuwe leerstof heus nog wel een paar keer aan bod zal komen, precies omdat ze zo belangrijk is. Maak daarmee je cirkel rond.

Meer lezen? Meer kijken?

https://lerarencollectief.nl/portfolio-item/een-eerste-digitale-les-pedro-de-bruyckere/

Download het boek van Tim Surma met 12 bouwstenen van effectieve pedagogiek via: https://www.ou.nl/web/wijze-lessen