Scholen geven aan leerlingen huiswerk om allerlei redenen: om de leerlingen de kans te geven bepaalde vaardigheden nog eens te oefenen, om nieuwe kennis te doen instuderen, om leerlingen een gedisciplineerde studiehouding te doen ontwikkelen… Maar huiswerk kan nog andere functies hebben. Ik geef hieronder eerst een aantal concrete voorbeelden, en bespreek dan de ‘duurzame’ principes die erachter zitten:
– De leerlingen berekenen thuis de oppervlakte van een deur, een tafelblad, het bord waaruit ze eten, het plafond van hun woonkamer en brengen de uitkomsten mee naar de klas.
– De leerlingen interviewen hun grootouders om erachter te komen hoe die de Tweede Wereldoorlog hebben ervaren, en brengen daarover verslag uit in de klas.
– De leerlingen bedenken in viertallen een ander einde van een kortverhaal dat ze hebben gelezen, en nemen een gedramatiseerde versie van hun nieuwe einde op video op.
– De leerlingen krijgen de opdracht om thuis 3 eenvoudige proefjes te doen rond luchtdruk (ze krijgen de instructies mee naar huis) en een verklaring te bedenken voor de uitkomsten. Die verklaring mailen ze door naar de leerkracht, die de hypotheses van de leerlingen als startpunt gebruikt van de volgende les.
– De leerlingen lopen tijdens het weekend in groepjes van 4 door het centrum van hun gemeente en maken foto’s van een restant uit de 19de, 18de, 17de, en de 16e eeuw. De foto’s kunnen nadien gebruikt worden in een fotozoektocht. De leerlingen schrijven bij elk van de foto’s ook een stukje duiding: wat is er precies te zien? Die duiding kan bijvoorbeeld gevoegd worden bij de oplossingen van de fotozoektocht, maar kan ook de aanleiding vormen van een boeiende historische analyse van de schoolomgeving.
– Als achter de hoek van de school een gigantische put wordt gegraven voor een nieuwe ondergrondse parkeergarage, dan trachten de leerlingen thuis een methode te bedenken om te berekenen hoeveel vrachtwagens er nodig zijn om de grond uit de put te vervoeren.
– De leerlingen voeren in hun buurt een enquête uit onder buurtbewoners of winkeliers (bv. over de verkeerscirculatie), analyseren de resultaten, en brengen daarover verslag uit in de klas.
Leren is verbinden. In deze “huiswerken” wordt dan ook doelbewust naar verbindingen gezocht: verbindingen tussen concrete ervaringen van de leerlingen en abstracte inzichten. Verbindingen tussen berekeningen en hun concrete toepassingen. Verbindingen tussen eigen ervaringen van de leerlingen (of hun ouders) en geschiedkundige kaders. Verbindingen tussen thuiswereld en schoolwereld. Verbindingen tussen leerlingen, ouders, buurtbewoners en leerkrachten. Verbindingen tussen de creatieve ideeën van de leerlingen en academische schoolinhouden. Schoolse kennis wordt toegepast in de buitenschoolse wereld, en komt zo echt tot leven. Buitenschoolse toepassingen en ervaringen worden in de klas uitgediept. En zo wordt nieuwe kennis veel duurzamer – via veel meer verbindingen – verankerd in het brein van de leerlingen.
Als een schoolteam huiswerk gebruikt om dergelijke verbindingen te leggen, kan het van huiswerk een ware troef maken. Dan ervaren leerlingen huiswerk wellicht als zinvol werk, en krijgen ze er positieve energie voor leren door. Dan wordt huiswerk veel meer dan extra oefentijd of extra tijd om nieuwe stof in je hoofd te proppen. Dan is huiswerk niet alleen een kwestie van kwantiteit, maar vooral een kwestie van meer kwaliteit. Meer kwaliteitsvol leren. Duurzamer leren.
DUURZAAM ONDERWIJS 
Een mooie poging om huiswerk goed te praten, Maar ze gaat voorbij aan het feit dat leerlingen al genoeg tijd op school doorbrengen en ook recht hebben op een leven naasr de school. Als die opdrachten toch zo leuk en zinvol zijn, waarom kunnen ze dan niet binnen schooltijd? O nee, want dan moeten leerkrachten hun methode erdoor jagen. Waarom moeten de kinderen thuis de oppervlakte van deuren gaan berekenen? Zijn er geen deuren in de school? Of verslijten die door het meetwerk? En: heb je al eens berekend hoeveel tijd het kost om de opdracht “met z’n vieren een ander einde bedenken aan een kortverhaal en er een gedramatiseerde opname van maken” een beetje deftig uit te voeren? Leerling A volgt muziekschool, leerling B doet paardrijden, leerling C heeft balletles en leering C woont een eind uit de buurt: spreek dan maar af! En heeft de school wel het recht op op die maniet beslag te leggen op het prive leven van de leerling? En dan maar klagen dat ze te weinig bewegen, dat ze fysiek ondermaats presteren bij sportproeven, dat ze te dik worden enz.
Gun kinderen a.u.b. de tijd om jong te zijn. Of denk je dat leerlingen zonder huiswerk zich gaan vervelen en storend gedrag gaan vertonen?
Wie steunt mij in mijn pleidooi TEGEN huiswerk? De voorstanders hebben het nu al lang genoeg voor het zeggen gehad.
Jef Pepermans, oud-docenbt Lerarenopleiding
Ik heb helaas te snel op de knop verzenden geklikt; daardoor staan er een (te groot) aantal tikfouten in mijn tekst. Sorry. Ik hoop dat een goeie lezer ondanks die storende ‘fouten’ de boodschap in mijn tekst wil snappen.
Trouwens nog een bedenking erbij: wat is de fuctionaliteit van het berekenen van de oppervlakte van een deur, een tafelblad enz.?
Is het begrip ‘normaal-functioneel onderwijs’ onbekend in de wereld van de lerarenopleiding? Zoek dat dan maar eens op, al moet je daarvoor terug naar de 20ste eeuw.
Jef Pepermans, oud-docent Lerarenopleidng
Persoonlijk ben ik wel te vinden voor ‘hoe het ook anders kan’, de vraag is alleen of dit in huiswerkvorm moet gegoten worden, dit kan inderdaad ook tijdens de gewone lesuren. Na de schooluren kan er natuurlijk nog worden gewerkt maar of dit alijd in groep moet is nog maar de vraag. Momenteel volg ik een SLO-opleiding en er wordt extra aandacht gegeven aan andere did.werkvomren. Zelf ben ik niet erg te vinden voor groepswerken waar je als lkr. weinig zicht op hebt, vaak is het zo dat diegene die graag werkt ook al het werk doet en de andere mee met de eer gaan lopen. Wat hebben die dan geleerd, dat niks of weinig doen ook soms beloond wordt, en de werkers voelen zich gebruikt. Onderwijs zou moeten worden gegeven op dat niveau dat huiswerk niet hoeft, een les leren of een werkje maken moet kunnen maar alleen als dit een meerwaarde wordt.