In zijn boek “5 Minds for the Future” belicht Howard Gardner 5 kanten van de menselijke geest. Hij hoopt dat die in het onderwijs van de 21ste eeuw maximaal bevorderd worden:
- The disciplined mind: de competentie om de basisvakken van het curriculum (taal, wiskunde, wetenschappen…) onder de knie te krijgen en in minstens één vak expert te worden.
- The synthesizing mind: de competentie om informatie van verschillende aard en uit diverse kennisdomeinen te verwerken/combineren en tot een doelgerichte synthese te komen.
- The creative mind: de competentie om “out of the box” te denken en creatieve oplossingen te bedenken voor authentieke problemen.
- The respectful mind: de competentie en bereidheid om op een respectvolle manier met diversiteit (van mensen, ideeën, opinies) om te gaan.
- The ethical mind: de competentie en bereidheid om verder te kijken dan je eigen neus lang is, de gevolgen van je eigen daden voor anderen (en voor de planeet) in te zien en waar mogelijk onrecht te bestrijden.
Een hamvraag voor schoolteams is in welke mate deze vijf denkwijzen evenwichtig aan bod komen in het onderwijs van de 21ste eeuw.
Bij de “disciplined mind” benadrukt Gardner dat hij een strak onderscheid maakt tussen “leerstofdenken” en “disciplinedenken”. Hij is geen voorstander van leerstofdenken. Ook al moet je als leerling uiteraard basiskennis opdoen, “the disciplined mind” draait niet om je hoofd volproppen met oppervlakkige feitenkennis; het draait om de kunde om te leren denken als een wetenschapper, een geschiedkundige… en dus zelf intelligente vragen te stellen, die te leren onderzoeken op basis van informatie, bronnen, proefnemingen, de uitleg van een leerkracht, en vervolgens gepaste conclusies te leren trekken (en nieuwe vragen te stellen). The disciplined mind draait daarom ook om discipline: alle leren vraagt immers energie, inzet en doorzettingsvermogen. En ten slotte draait de disciplined mind om de ambitie om in minstens één domein echt expert te worden.
Zonder een “synthesizing mind” kan een mens volgens Gardner in de hedendaagse maatschappij nog nauwelijks functioneren. We worden overspoeld met informatie, en moeten voortdurend het kaf van het koren kunnen scheiden. We moeten kritisch met informatie kunnen omgaan: in functie van het doel dat we voor ogen hebben of de vraag die we willen beantwoorden, moeten we de juiste informatie selecteren, analyseren, evalueren, en vervolgens onze synthese kunnen formuleren en doorgeven aan anderen. De “synthesizing mind” is ook onontbeerlijk omdat we voor het oplossen van hedendaagse, complexe problemen de kennis en expertise van diverse mensen en uit diverse disciplines moeten samenleggen. Samenwerken en samen-denken is de boodschap!
Creatief denken mag niet opgevat worden als een talent dat sommigen hebben en anderen niet. Iedereen kan creatief denken, en kan zijn/haar creative mind aanscherpen. Het gaat erom dat je de dingen vanuit een ander perspectief bekijkt, buiten de lijntjes durft kleuren, uit je fouten leert, opstaat als het tegenslaat en weer iets anders probeert. Gardner benadrukt dat creatief denken beter mogelijk wordt als je over kennis beschikt en met informatie aan de slag gaat. Wie kennis heeft, kan met kennis beginnen spelen. De creatieve geest wordt dus gevoed door “the disciplined mind” en “the synthesizing mind”; op haar beurt verrijkt de creatieve geest die twee.
Hoe cruciaal de respectful mind is, blijkt uit de ontelbare conflicten op aarde. Met diversiteit kan je op verschillende manieren omgaan volgens Gardner. Je kan mensen die een beetje van jou verschillen vermoorden, de duvel aandoen, bespotten, negeren, tolereren of je kan met hen samenleven en samenwerken. Dat laatste is de inzet van “the respectful mind”. De “respectful mind” geeft aan andere mensen, andere ideeën, andere opinies het voordeel van de twijfel. De “respectful mind” gaat in discussie zonder onnodig te kwetsen.
De “ethical mind” vereist hoger-orde-denken, want we moeten loskomen van ons eigen perspectief en ons eigenbelang, en durven de vraag stellen: wat zijn de gevolgen van mijn handelen voor anderen en voor het voortbestaan van deze planeet? En we moeten niet alleen die vraag stellen, we moeten ernaar handelen. De 21ste-eeuwse burger komt volgens Gardner heel sterk op voor zijn eigen rechten, maar tegelijk zou hij zijn verantwoordelijkheden jegens medemens en planeet niet langer uit de weg mogen gaan. Dat houdt ook in dat we onze verantwoordelijkheid opnemen als we onrecht om ons heen zien.
Gardner hoopt dat er in het onderwijs en daarbuiten meer aan deze 5 minds wordt gewerkt, en dat daaruit heel wat “goede projecten” (Good Work projects) mogen voortvloeien, die volgens hem gekenmerkt worden door een samengaan van 3 E’s: Excellence (projecten die op een hoog technisch en kennisniveau staan), Engagement (mensen engageren zich voor projecten die zinvol zijn en waarvoor ze echt warmlopen) en Ethical (projecten waarin mensen hun ethische verantwoordelijkheid opnemen).
Dat lijkt mij alvast een zeer goed voornemen voor scholen aan het begin van 2015!
Meer lezen of horen?
Klik om toegang te krijgen tot five-minds-for-the-future-january-20081.pdf
DUURZAAM ONDERWIJS 
Ik respecteer de innovatie die hij wil doorvoeren in het onderwijs maar er zijn overlappingen in hetgeen hij verkondigt en ik denk dat de verschillende delen van onze hersenen altijd samenwerken. Ik denk dat iedereen akkoord gaat met de eerste 2 doelen die men wil bereiken. Maar ethiek en creativiteit liggen in hetzelfde opvoedingsdomein naar mijn aanvoelen. En het sociaal -emotionele aspect zou ik echt als apart domein benaderen omdat in dit domein je ‘zelf ‘ en ‘de omgeving en de manier waarop je omgaat met de omgeving ‘ gelinkt zijn aan elkaar. bv. een kind dat geen respect kreeg van drugsverslaafde ouders kan geen respect opbrengen voor andere kinderen omdat het dat nooit geleerd heeft of ook niet kent.
Daarom vraag ik met aandrang om te kiezen voor een onderwijssysteem dat in balans is. Laten we kiezen voor een onderwijs dat kinderen in balans brengt. Daardoor kan een maatschappij evolueren naar een maatschappij die in balans is. Het probleem om dit te realiseren is dat we als leerkracht ook dienen in balans te zijn om kinderen goed te begeleiden en de meeste leerkrachten op het eerste moment altijd zullen vragen ‘zijn we dan niet goed bezig? zijn we dan niet goed? ik ben toch geslaagd? Ik heb meer ervaring dan jij, ik hoef van jou niet te horen hoe het moet, of gelijk welk ander zinnetje dat hen zou kunnen ‘motiveren’ om een dergelijk systeem op te starten. Ik vermoed dat dit te maken heeft met de angst om het vertrouwde los te laten en te kiezen voor iets waarvan we niet weten waar het naar toe zal leiden.
Ik respecteer de zoektocht van mr. Gardner. Ik heb niet het recht om zijn visie neer te halen maar stel dat we zouden samenwerken, dan zouden we zeker van elkaar kunnen leren… en zouden we zeker tot een oplossing en gedeelde visie kunnen komen want zijn bezorgdheid is dezelfde als de mijne.
Het onderwijssysteem in balans waar ik naar verwijs geeft als voordeel dat kinderen op oudere leeftijd(vanaf de lagere school!) dit systeem kunnen leren kennen en zelf kunnen bepalen in welk domein ze meest talenten hebben. Als leerkracht kan je dit dat niet alleen bevestigen maar krijgt het kind ook de opdracht om de andere drie domeinen waar het niet zo goed in is verder te ontwikkelen om op die manier in balans te komen;
bv. een professor die op sociaal vlak niet hoog scoort zal, indien hij bv. de axenroos leert kennen en daarmee actief aan de slag gaat met zijn visie en inzichten waarde voller werken dan dat hij enkel slim wordt en zijn sociale leven verwaarloost.
De maatschappij zoals we die nu kennen is een spiegel van het onderwijssysteem zoals we dit nu kennen. Het wordt een uitdaging om dit systeem te transformeren. Ik geloof dat het kan.