Kinderen hebben een aangeboren passie om te leren. De drang om te leren en nieuwe dingen te exploreren is onvervalst aanwezig op het moment dat kinderen naar school beginnen te gaan. Ze zou minstens even groot moeten zijn als jongeren het leerplichtonderwijs op 18 jaar verlaten. Hoe kunnen schoolteams de passie voor leren van leerlingen gaaf houden én aanwakkeren? De volgende 7 principes kunnen helpen:

• Onderwijssystemen moeten een langdurige, brede basisvorming aanbieden die leerlingen de kans geeft om diverse disciplines, competenties en kennisdomeinen te verkennen. Het is verraderlijk te denken dat leerlingen al hun passies voor leren van thuis meebrengen. De passies die ze thuis opbouwen, worden immers begrensd door de ervaringen die leerlingen in hun thuismilieu opbouwen en de ontwikkelingsmogelijkheden die hen daar worden geboden. Net door jongeren de kans te geven kennis, vaardigheden en attitudes op te bouwen in domeinen die ze voorheen niet kenden, kunnen ze een ruimer inzicht opbouwen in wat hen écht positieve energie voor leren geeft. Een brede basisvorming doet jongeren niet alleen ontdekken waar ze (al) goed in zijn, maar doet jongeren ook ontdekken waar ze goed in kunnen zijn en goed in willen zijn, waar ze beter in kunnen worden en beter in willen worden. Een brede basisvorming biedt impulsen voor een brede persoonlijkheidsontwikkeling op intellectueel, emotioneel, sociaal, cultureel en fysiek vlak.
• Bij mensen wordt de passie voor leren sterk aangewakkerd door waardevolle en haalbare leerdoelen. In het curriculum van elk leerjaar en elke studierichting moeten leerlingen daarom voldoende tijd en ruimte krijgen om te werken aan leerdoelen en leerinhouden die ze zelf als waardevol en verrijkend ervaren. Evenzeer moeten leerlingen geïnformeerd worden over het nut en de waarde van het leren van schoolse inhouden die op het eerste gezicht geen persoonlijke waarde voor hen lijken te hebben. Passie voor leren zal stijgen naarmate onderwijsdoelen door leerlingen zelf tot zinvolle leerdoelen kunnen worden omgebogen.
• Passie voor leren wordt bevorderd door succesvolle leerervaringen. Leerkrachten moeten alle zeilen hijsen opdat de energie die leerlingen investeren in het uitvoeren van leeractiviteiten zich kan omzetten in succesvol leren. Dat kan via de ondersteuning en uitleg die leerkrachten zelf geven, de ondersteuning door andere leerlingen, de ondersteuning van diverse leermethoden en verbindingen met de buitenwereld, de verduidelijkende kracht van visueel materiaal en sterke verhalen…. Het overwinnen van obstakels is een cruciaal aspect van succesvolle leerprocessen. Een leeromgeving zal de passie voor leren sterker aanwakkeren naarmate ze fouten toelaat en die zelfs positief benadert als kansen tot succesvol leren.
• Passie voor leren wordt bevorderd door het uitvoeren van gezamenlijke projecten. Er zijn weinig dingen die een mens zoveel genoegdoening schenken als het samen streven naar gezamenlijk gedeelde doelen. Niet alleen kan samenwerking de kans op slagen, en dus op succesvolle leerervaringen, vergroten, maar bovendien geeft samenwerken op zich voldoening aan de sociale wezens die alle mensen zijn. Een onderwijs dat meer op coöperatie dan op competitie steunt en dat veel leeractiviteiten rond gedeelde projecten organiseert wakkert passie voor leren aan.
• Passie voor leren wordt bevorderd door autonomie die de leerling krijgt en gaandeweg opbouwt. Als leerlingen eigen keuzes mogen maken rond leerdoelen en hun leerproces, verhoogt hun intrinsieke leermotivatie. Evenzeer groeit passie voor leren als een mens iets nieuws, waarin hij veel tijd, energie en leergeld heeft geïnvesteerd, autonoom kan uitvoeren. In passionerend onderwijs wordt onnodige betutteling vermeden: ondersteuning wordt langzaam maar zelfzeker afgebouwd en losgelaten. Passionerend onderwijs geeft vertrouwen. De lat ligt hoog, maar het is een lat waar de lerende uiteindelijk zelfstandig over moet. De verwachting ligt hoog, maar het is de verwachting dat de lerende uiteindelijk het heft in eigen handen kan en zal nemen. Passie voor leren zal toenemen als een schoolteam het geloof in de “leer-kracht” van iedere leerling belichamen en een leerling dat geloof verinnerlijkt.
• Passie voor leren van leerlingen kan aangewakkerd worden als leerkrachten hun eigen passie voor de inhouden die ze onderwijzen, hun passie voor levenslang leren en hun passie voor het werken met jonge mensen uitstralen. Leerkrachten zijn rolmodellen, ook als het gaat om het uitstralen van alle positieve dingen die leren in het algemeen, en het ontwikkelen van specifieke competenties, in een mensenleven kunnen betekenen.
• Passie voor leren is geen statisch gegeven. Leerlingen evolueren in hun passies voor het leren van specifieke competenties en moeten volop het recht hebben om dat te doen. Het brengt dus weinig zoden aan de dijk om begrippen als “talent” of “interesse” te misbruiken om leerlingen op te zadelen met onwrikbare beelden van wat ze wel en niet kunnen leren. Het kiezen van studierichtingen moet een dynamisch proces zijn, dat richting krijgt op basis van een intense, volgehouden dialoog tussen begeleiders, leerling en ouders. Op elk moment in de studieloopbaan moeten er voldoende mogelijkheden blijven om eerder gemaakte keuzes te herzien.

Zoals een goede voetbalclub jonge spelers ondersteunt om beter te leren voetballen en tegelijkertijd hun passie voor het voetbalspel verder aanwakkert, zo moeten scholen trachten om leerlingen cruciale sleutelcompetenties te doen verwerven en tegelijkertijd hun passie voor leren te versterken. Zo blijven ze levenslang (gepassioneerd door) leren.

Bron:

Van den Branden, K. (2015). Onderwijs voor de 21ste eeuw. Een boek voor leerkrachten en ouders. Leuven: ACCO.