Wanneer hebben professionalisering en nascholing een positieve impact op de kennis, de vaardigheden en het gedrag van leerkrachten en stijgt bovendien de kans dat de ontwikkeling van de leerlingen positief wordt beïnvloed? Onderzoekers van de Universiteit Gent voerden een uitgebreid literatuuronderzoek uit en identificeren 9 sleutelkenmerken: als deze kenmerken samen aanwezig zijn, stijgt de kans op positieve effecten.

1. Focus op inhouden die leerlingen moeten leren: Het is essentieel dat in het professionaliseringsinitiatief (PI) een concrete vertaalslag wordt gemaakt naar het onderwijs van inhouden die leerlingen moeten leren. Een PI rond het inzetten van ICT in het onderwijs moet concreet gelinkt worden aan welbepaalde onderwijsinhouden (bv. hoe ICT inzetten binnen het geschiedenisonderwijs?)
2. Focus op (vak)didactiek: Een effectief PI verhoogt het inzicht van deelnemers in hoe leerlingen bepaalde inhouden leren of bepaalde competenties verwerven. Als leraren beter begrijpen hoe leerlingen bepaalde vakinhouden leren, dan kunnen ze immers hun onderwijs daar beter op afstemmen.
3. Gebaseerd op onderzoek maar coherent met de doelen van leraren en de context waarin ze werken: Leraren moeten kennismaken met wetenschappelijk onderbouwde inzichten over het onderwijs van hun domein, maar deze inzichten moeten tevens afgetoetst worden (bv. qua haalbaarheid) aan de doelen die de leraar zich zelf stelt en de context waarin hij werkt.
4. Eigenaarschap van inhoud en proces: De impact van een PI is meestal groter als het aansluit bij de interesses, de zorgen en doelen die de leraar zich stelt, en als de leraar zelf sturing kan geven aan het professionaliseringsproces dat hij doorloopt. Dit sluit sterk aan bij het belang van autonomie dat in andere recente rapporten rond professionalisering van leraren naar voor wordt geschoven.
5. Duur van het professionaliseringsinitiatief: Langere trajecten van minstens 20 contacturen hebben een veel grotere impact dan korte trainingen (bijvoorbeeld van 1 dagdeel). Doorheen het langere traject moet de leraar kunnen rekenen op coaching en ondersteuning. Kortlopende vormingen hebben vooral waarde als opstap naar langere trajecten.
6. Collectieve participatie met interne en externe collega’s: Als leraren gezamenlijk deelnemen aan professionaliseringsinitiatieven verhoogt de kans op positieve effecten. Onderlinge interactie, samenwerking, team-teaching, overleg en feedback tussen collega’s zorgt voor een krachtige vorm van professioneel leren.
7. Georganiseerd in scholen: De kans op een positief effect stijgt als het PI wordt ingericht in de school van de lerende(n) zelf en goed ingebed is in de dagelijkse werkomgeving en praktijk van de lerende leraar.
8. Actief leren op basis van onderzoek: Leraren moeten in het PI meer zijn dan de passieve opslorper van informatie die door de navormer wordt aangereikt. Ze moeten actief en interactief kunnen leren, kansen krijgen om dingen uit te proberen in de klas, co-creator zijn van kennis, en tijdens het PI didactisch handelen en daarover actief reflecteren.
9. Kwaliteit van de trainer: De inhoudelijke kennis en de coachingsvaardigheden van de trainer zijn van cruciaal belang. Trainers moeten ook in staat zijn om constructieve, voedende feedback te geven.

Hoe meer kenmerken aangevinkt kunnen worden, hoe meer kansen er ontstaan op effectieve transfer van het geleerde naar de reguliere onderwijspraktijk. Het is verder belangrijk de 9 kenmerken steeds in onderlinge samenhang te zien. Als navormers bijvoorbeeld onderzoeksbevindingen omslaan in concreet lesmateriaal, is het van groot belang dat de leraren zelf met dat materiaal concreet aan de slag kunnen gaan, het kritisch-reflectief kunnen benaderen, en aangespoord worden om ook zelf lesactiviteiten te ontwikkelen.

Meer lezen?

Klik om toegang te krijgen tot 7105283.pdf