2017 wordt voor het Vlaamse onderwijsbeleid sowieso een historisch jaar. De Vlaamse regering hakt immers dit jaar de knoop door rond de vernieuwing van de eindtermen. De ervaring leert ons dat die nieuwe eindtermen tijdens de volgende twintig jaar van kracht zullen zijn en de bakens zullen uitzetten voor leerplannen, methodes, curricula, de evaluatie van leerlingen en de evaluatie van de kwaliteit van ons onderwijs. Kinderen die in 2017 geboren worden zullen dus wellicht het secundair onderwijs al verlaten hebben op het moment dat de eindtermen opnieuw geactualiseerd worden. Er staat veel op het spel.

In nieuwjaarsbrieven weerklinkt steevast een boodschap van hoop: ik heb met de betrekking tot de nieuwe eindtermen een driedubbele hoop.

Ten eerste hoop ik dat de eindtermen de ambitie van het Vlaamse beleid zullen weerspiegelen om het onderwijs volop in te bedden in het hedendaagse leven van de 21^ste eeuw. Onze jongeren willen, en moeten, vandaag andere dingen op school leren dan wij. De realiteit is tijdens de afgelopen 25 jaar drastisch veranderd, de actualiteit toont ons – vaak in pijnlijke en hartverscheurende beelden – welke cruciale rol het onderwijs in de hedendaagse samenleving moet kunnen opnemen. Onze jongeren moeten in het onderwijs niet alleen klaargestoomd worden voor de 21^ste-eeuwse arbeidsmarkt en samenleving, ze moeten ook klaar zijn om van die arbeidsmarkt en samenleving een meer geweldloze, harmonieuze, menswaardige, duurzame en aangename omgeving te maken. Onze jongeren moeten op school leren om respectvol om te gaan met diversiteit in al haar religieuze, sociale, economische, seksuele en politieke verschijningsvormen. Onze jongeren moeten niet alleen voor zichzelf kunnen zorgen, maar ook voor anderen en hun omgeving. Onze jongeren moeten veel kennis opdoen, maar niet om die kennis blind te reproduceren (want dat kunnen machines ondertussen beter dan mensen), maar om weloverwogen oordelen te vellen in complexe, snel veranderende situaties. Onze jongeren moeten mediawijs, kritisch, verantwoord en doelgericht met moderne technologie en de hedendaagse overvloed aan informatie kunnen omgaan en leren hoe ze objectieve waarheid van pertinente leugens kunnen onderscheiden. Elke jongere moet dankzij het onderwijs kunnen groeien: in het vinden van de eigen identiteit, in het ontdekken van ambitieuze en haalbare toekomstdromen, in het ontwikkelen van een rotsvast vertrouwen in het eigen, grenzeloze leervermogen, in het ontwikkelen van denkkaders die het eigen handelen kunnen sturen maar tevens in het ontwikkelen van voldoende relativeringsvermogen om te vermijden dat die eigen denkkaders dichtslibben en leiden tot fanatieke onderdrukking van de rechten, opinies en overtuigingen van anderen.

Ten tweede hoop ik dat de modernisering van de eindtermen niet zal leiden tot nog meer overladen curricula. Onze huidige onderwijsprogramma’s zitten propvol. Veel leraren vinden daardoor niet meer de tijd om hun leerlingen belangrijke competenties echt duurzaam te doen ontwikkelen. Ze vinden de tijd niet om aan cruciale, vakoverstijgende 21^ste-eeuwse sleutelcompetenties te werken. Ze vinden de tijd niet om meer ondersteuning te geven aan leerlingen die dat nodig hebben. Hoe voller de onderwijsprogramma’s, hoe minder onze leerlingen écht leren. Op schakelmomenten als het deze moet de kans gegrepen worden om het kaf van het koren te scheiden, en om rigoureus te bepalen wat elke leerling echt aan eigentijdse competenties moet verwerven.

Ten derde hoop ik dat de Vlaamse regering onze leerkrachten en directies op voortvarende wijze ondersteunt om de vernieuwde eindtermen te implementeren. Het zijn uiteindelijk de leerkrachten en directies die het onderwijs maken. Zij verdienen alle steun om in comfortabele omstandigheden, met voldoende ruimte voor overleg, voorbereiding en professionalisering, en met een minimum van administratieve last, hun job uit te voeren. In 2016 gaf ik tientallen lezingen over het onderwijs voor de 21^ste eeuw aan leraren, directies, schoolteams en scholengemeenschappen. Ik werd sterk getroffen door de grote dynamiek die er omtrent dit thema leeft in het onderwijsveld. Tal van teams – van Harelbeke tot Maasmechelen – zijn volop bezig met het ontwikkelen van vakoverstijgende projecten, het centraler stellen van de 21^ste-eeuwse sleutelcompetenties, het herzien van hun evaluatiebeleid, het opvoeren van differentiatie-inspanningen en het invoeren van moderne technologie, het professionaliseren en sensibiliseren van hun volledige team, en het organiseren van schooloverstijgende uitwisselingen. Die dynamiek drijft heel vaak op de tomeloze ambitie van schoolteams om van hun school niet alleen een krachtige, eigentijdse leeromgeving voor al hun leerlingen te maken, maar ook een warm nest. Die dynamiek verdient een stevige duw in de rug van het onderwijsbeleid en een groot vertrouwen in de autonomie van teams om het onderwijs te vernieuwen.

Geachte minister, ik wens u een historisch jaar. Een jaar waarin het Vlaamse onderwijsbeleid eindtermen met een ware toekomstvisie uitvaardigde.