Het hek is van de dam. Steeds meer scholen voeren verregaande vernieuwingen door en breken met het verleden. Tijdens de afgelopen weken en maanden gonsde het van de mediaberichten hierover. Scholen vernieuwen om beter te differentiëren, hun leerlingen rijkere kansen te bieden om 21ste-eeuwse sleutelcompetenties te ontwikkelen, of gewoonweg om de jeugd van tegenwoordig sterker te boeien. Hieronder volgt een greep van vaak vernoemde vernieuwingen en van een aantal scholen die daarmee aan de slag gingen:
- Doorbreken van grenzen tussen vakken en experimenteren met projecten: Scholen als Stamina Brugge, De Studio in Oostende, KA2 De Ring Leuven, het Miniemeninstituut te Leuven, Het Kompas in Sint-Truiden en Stroom in Leuven werken vakdoorbrekende projecten uit die aansluiten bij hoe problemen in het echte leven worden opgelost, namelijk door kennis en vaardigheden van diverse disciplines te combineren. In het Kardinaal Van Roey-instituut te Vorselaar en het Onze-Lieve-Vrouwcollege in Zottegem reserveert men een aantal van de complementaire uren in de eerste graad voor projecten waarin vakinhouden worden gecombineerd en 21ste-eeuwse sleutelcompetenties een functionele invulling krijgen.
- Doorbreken van het klassieke punten-en-examensysteem: Een toenemend aantal basis- en secundaire scholen zet stappen, weg van het klassieke rapport waarbij enkel punten worden vermeld (vaak met gemiddeldes en medianen erbovenop), en in de richting van meer formatieve evaluatie, meer feedback met woorden, en meer groeirapportering waarbij leerlingen met zichzelf worden vergeleken. Ze evalueren ook vaak holistische competenties in plaats van alleen maar vakgebonden inhouden. Voorbeelden zijn legio: Go! Atheneum Brugge, Go! Atheneum Bree, Basisschool de Sterrebloem in Meigem, Secundair Kunstinstituut in Gent, Miniemeninstituut in Leuven om er maar een paar te noemen.
- Doorbreken van jaarklassensysteem om beter te differentiëren: Veel scholen doorbreken de vaste indeling in jaarklassen om leerlingen betere kansen te geven om op hun eigen tempo te leren en hen uitdagingen en ondersteuning te geven op hun niveau. Dat is onder andere het geval in Basisschool Sint-Paulus (Sint-Denijs-Westrem), Sint-Camillus in Sint-Niklaas, Sint-Andreas in Brugge, De Wonderfluit in Sint-Amandsberg, De Heiberg in Sint-Truiden en de Levensboom te Marke. De Antwerpse scholen die deelnemen aan het project Samen tot aan de Meet zoeken naar alternatieven voor zittenblijven, onder andere via betere vormen van differentiatie.
- Functioneel inzetten van moderne technologie in het onderwijs: Heel wat scholen integreren moderne technologie in het klasgebeuren om leerlingen te motiveren, hen actief aan het werk te zetten, bepaalde leerinhouden op een zeer aanschouwelijke manier aan de man/vrouw te brengen, en beter te differentiëren. Dat heeft soms een grote impact op de infrastructuur en de inrichting van klaslokalen, die steeds minder lijken op de klassieke rijtjes-van-banken-met-bord- vooraan. Dat is onder andere het geval in het Inspirocollege in Houthalen, Go! Koekelberg (Campus Comenius), het Sint-Pieterscollege in Blankenberge en de Talentenschool in Turnhout.
- Naar meer distributief leiderschap: Een aantal scholen, zoals Scholengemeenschap Tessenderlo, stapt af van een verticaal beleidsmodel met een directie aan de top van de piramide en een lerarenkorps dat weinig aan het beleid participeert, maar geeft (deel)teams verregaande vormen van autonomie, eigenaarschap en leiderschap. Voorbeelden, zoals BuSO Sint-Idesbald in Roeselare, staan beschreven in het boek van Tom Van Acker en Yves Demaertelaere: “Scholen slim organiseren”.
Dit is maar een kleine greep van de immense dynamiek die zich in onze Vlaamse scholen afspeelt. Hier wordt niet gewacht op maatregelen van bovenaf. Hier wordt, vanuit de zorg van schoolteams voor hun leerlingen – voor hun welbevinden én de kwaliteitsvolle ontwikkeling van hedendaagse kennis, vaardigheden en attitudes – geïnvesteerd in maatregelen die het niveau van het onderwijs opkrikken en beter afstemmen op de uitdagingen en mogelijkheden van de 21ste eeuw.
Meer lezen?
Van Acker, T., & Demaertelaere, Y. (2017). Scholen slim organiseren. Tielt: Lannoo Campus
Vandecandelaere, M., en anderen (2017). Flexibele leerwegen. Inspiratiegids voor basisonderwijs en secundair onderwijs. Tielt: Lannoo Campus.
Knack, 48ste jaargag, nummer 34.
De website van KLASSE
PS Wilt u graag dat ook uw school in dit blogbericht wordt opgenomen omdat uw team ook zo timmert aan vernieuwing? Stuur gewoon een reply op dit bericht en ik voeg u graag toe….
DUURZAAM ONDERWIJS 
Ook in Het Kompas in Sint-Truiden werken we vakdoorbrekend, projectmatig en zetten we in op 21ste eeuwse sleutelcompetenties.
Vriendelijke groeten
Bedankt, Evelien, voor je bericht. Ik heb Het Kompas toegevoegd in het blogbericht.
Fijn! Dank je wel!
Helemaal akkoord met de strekking van je artikel. In ons boek ‘hervormen van binnenuit’ geven we nog veel meer voorbeelden: https://www.acco.be/nl-be/items/9789463442220/Hervormen-van-binnenuit
1 bedenking: Ik vraag me af of ‘vernieuwing’ het juist woord is om te duiden wat er gebeurt op deze scholen? Vaak heeft het weinig te maken met ‘nieuwe’ dingen uitproberen, maar eerder met het zoeken van passende antwoorden/organisatievormen/structuren/methodes om beter af te stemmen op de context waarin de scholen vandaag werken.
5 jaar geleden zijn wij gestart met een nieuw project. (zie filmpje)
In onze school zijn nog twee klassen. 1 kleuterklas met alle leeftijden bij elkaar en ook in het lager onderwijs zitten alle leerlingen van 6 tot 12 bij elkaar.
Na 5 jaar ervaren we (4 leerkrachten) elke dag opnieuw dat we toen de juiste weg zijn ingeslagen.
Ik ben blij te lezen dat de vernieuwing steeds meer vorm krijgt in het onderwijs. (Eindelijk?)
Dank ook voor de steeds weer leerrijke artikels.
Groetjes
Jolanda
De Heiberg
Naamsesteenweg 290
3800 Sint-Truiden (Bevingen)
Beste,
Wat betreft aanbevelingen 1 en 4: de gloednieuwe Campus Comenius van het GO! Gemeenschapsonderwijs in Koekelberg.
Gestart met een eerste middelbaar dit jaar, ook een volledige kleuterschool en eerste en zesde leerjaar van de basisschool.
Mijn oudste zoon is er gestart in het middelbaar.
Feestelijke opening vanavond âº
Met vriendelijke groet,
Britt DESTAERKE
Pedagogisch ondersteuner Opgroeien in Brussel
Inclusie, Diversiteit en Samen opvoeden
Entiteit Gezin
Algemene directie Welzijn, Gezondheid en Gezin
Vlaamse Gemeenschapscommissie
Emile Jacqmainlaan 135
1000 Brussel
T 02 563 03 77
britt.destaerke@vgc.be
http://www.vgc.be
[Inline afbeelding 2]
[werken voor Ketjes]
http://www.vgc.be/werkenvoorketjes
Ik heb Go! Koekelberg Campus Comenius en De Heiberg toegevoegd in het artikel. Bedankt voor de reacties!
Ik las ook mooie voorbeelden van hoe secundaire scholen zelf antwoorden formuleren op de uitdagingen van vandaag in het boek ‘Studeren is voor strevers’: https://press.manteau.be/studeren-is-voor-strevers# Sommige voorbeelden uit het boek gaan de richting uit van voorbeelden die je ook terugvindt in dit blogbericht (doorbreken van vakkensysteem, distributief leiderschap). Er zijn ook scholen die andere wegen kiezen. Ondanks de negatief klinkende titel is het een boek met vele positieve voorbeelden dat aantoont dat inspirerend leiderschap en visie succesfactoren zijn voor een succesvolle school, afhankelijk van hoe je ‘schoolsucces’ dan ook zelf definieert.
Wij zijn vorig schooljaar gestart met een graadklas voor de vakken Nederlands, wiskunde, natuurwetenschappen, MAVO en Frans in onze eerste graad B-stroom. Op die manier kunnen we sterk doorgedreven differentiëren. In onze graadklas staan leraren in team (met 2 of 3 leraars) voor de klas. Onze school is OLVH afdeling Spes Nostra in Sint-Andries.
Beste
Binnen de Lerarenopleiding Lager Onderwijs van Thomas More in Turnhout zijn we vanaf dit academiejaar van start gegaan met een heel nieuw opleidingsconcept. Uw inzichten hebben ons zeker geïnspireerd! Ons opleidingsconcept sluit ongetwijfeld aan bij bovenstaande tendensen. Ik som graag enkele elementen uit ons opleidingsconcept op:
• We werken in een modulair systeem waarbij studenten telkens in een team aan de slag gaan met een beroepsgerichte uitdaging (‘challenge’)! Leergebieden komen zo geïntegreerd tot uiting.
• Studenten zetten samen met hun medestudent als co-teacher de eerste stappen als juf of meester op de stageschool.
• In onze opleiding gaan studenten veel zelfstandig, in team, aan de slag. Ze krijgen hierbij de nodige coaching van docenten! Studenten doorlopen de stappen van design thinking en werken al scrummend in teams.
• De vakdocenten en pedagogen staan in de voormiddag regelmatig samen voor de klas. We doorbreken zo de vakjes.
• We hebben ervoor gekozen om in te zetten op meer formatieve feedback doorheen het jaar, meerdere evaluatiekansen van kleinere gehelen en het breder evalueren. Er is dan ook geen examenperiode in januari en juni, maar wel meerdere evaluatiemomenten per vak en dit telkens na een afgeronde module.
• We zetten in op een talentgerichte aanpak. De student krijgt heel wat kansen om de leraar in zichzelf te ontdekken: “welke soort leraar wil jij worden? Wat zijn jouw sterktes als toekomstige leraar?” De eerste 5 weken van het academiejaar staan zo onder meer in het teken van het lerarenberoep, onderwijs, de opleiding, de hogeschool en jouw rol als toekomstige leraar… leren kennen.
• Studenten krijgen in grote groep workshops van duo’s van collega’s. Dit in ons Edulab. Een lokaal dat opgesteld is om in groep te werken, met de nodige high tech om het samenwerken efficiënt te laten verlopen. Om onze nieuwe manier van werken te kunnen realiseren, zijn er letterlijk muren geslopen.
• We proberen steeds te vertrekken vanuit ‘Leraar worden, dat doe je samen. Leraars vormen, dat doe je samen’. We proberen dan ook de expertise van mensen in het werkveld te erkennen en in te zetten waar mogelijk (vb. Top in Turnhout waarbij studenten in hun eerste week een dag aan de slag gingen en discussieerden over onderwijsthema’s samen met mensen uit het werkveld, onderwijsdiensten en bedrijven).
Bedankt voor de inspiratie!
Marjolein Moonen
Opleidingsmanager Bachelor Leraar Lager Onderwijs van Thomas More in Turnhout