(Dit opiniestuk verscheen vandaag in De Standaard naar aanleiding van de plannen van de Antwerpse schepen Claude Marinower (Open VLD) om kinderen in kansarme wijken zes tot tien uur langer op school te houden…)

Nee, zo eenvoudig is het helaas niet: als je kansarme kinderen tien uur langer per week op school houdt, dan stijgen hun slaagkansen niet automatisch. Als het zo eenvoudig was, dan zouden alle zittenblijvers het veel beter moeten doen, want die blijven een heel jaar langer op school. Toch doen de meeste zittenblijvers het relatief slecht op school.

Het ambitieuze plan van de Antwerpse schepen Marinower om onderwijsachterstand in kansarme wijken aan te pakken is gebaseerd op de Harlem Children’s Zone (HCZ) in New York. Wetenschappelijke analyses tonen aan dat die erg succesvol zijn: de kansen van de kansarme HCZ-leerlingen om naar het hoger onderwijs door te stromen stijgen spectaculair. Maar het onderzoek is ook op een ander vlak ondubbelzinnig: het is het totaalpakket dat ertoe doet. Om grote groepen kansarme kinderen rijke kansen op onderwijssucces te bieden, is een totaalaanpak noodzakelijk: het beste onderwijs van de beste leerkrachten, hoge verwachtingen van die leerkrachten, verlengde schooltijd (ja, inderdaad), hip eigentijds boeiend onderwijs, intensieve focus op taal en leesbevordering, een evaluatiebeleid met veel constructieve feedback, een aantrekkelijk naschools vrijetijdsprogramma, opvoedingsondersteuning aan de kansarme ouders, jobperspectieven voor de leerlingen, stages en werkplekleren, voedzame maaltijden op school… De wetenschappelijke analyses van Fryer en Dobbie tonen aan dat het louter verlengen van de schooltijd weinig effect heeft als de kwaliteit van het onderwijs tijdens de gewone, reguliere uren niet drastisch verbetert. Voor de leerkrachten in het project is het dan ook keihard werken: het is geen toeval dat in de Harlem Children’s Zone het lerarenverloop tijdens de eerste jaren erg groot was. Leraren werden er bewust geselecteerd en systematisch geëvalueerd op de mate waarin ze met hun leerlingen op een aantal kerncompetenties vooruitgang boekten.

In debatten rond gelijke onderwijskansen slingert de aandacht met de regelmaat van de klok van het binnenschoolse (we moeten de kwaliteit van het onderwijs in klassen met veel kansarme leerlingen verbeteren) naar het buitenschoolse (we moeten brede scholen creëren met veel kansen op buitenschools leren). De resultaten van de Harlem City Zones tonen aan dat beide noodzakelijk zijn. Als het HCZ-project in andere steden gerepliceerd wordt, dan wordt vaak een afgeslankte (en vooral goedkopere) versie van het project in mekaar gedraaid; er wordt gefocust op slechts een paar van de maatregelen die HCZ tot HCZ maken, zodat bij aanvang al kan voorspeld worden wat er zal gebeuren. De effecten vallen dik tegen en zijn zelfs in vele gevallen niet positief.

Kansarme kinderen hebben geen goedkope, afgeslankte, bloedarme versies van succesvolle innovatieprojecten nodig. Kansarme kinderen hebben geen window-dressing-beleid nodig maar windows of opportunity. Kansarme kinderen hebben geen baat bij ondersteuningsprojecten die gebaseerd zijn op oppervlakkige analyses van het bijzonder complex probleem dat ongelijke onderwijskansen in essentie is. Ze hebben dus ook geen baat bij projecten met torenhoge ambities die worden opgestart met een budget waarmee je zelfs geen kelder kunt aanleggen.  “What the HCZ has helped show is that these interventions can be expensive, and that doing them on the cheap is likely not as effective”, zoals Paul Tough (die HCZ jarenlang opvolgde) het uitdrukt.

Als Claude Marinower voor het totaalaanpakket kan, en durft te gaan, dan valt er heel veel uit het Antwerpse project te leren. En dan krijgen de kansarme kinderen van Luchtbal en Deurne-Noord misschien wel echt de betere kansen die ze verdienen….