Een klinkend citaat om mee te beginnen:
“In onderwijs kan je alleen verandering creëren van onderuit. Als verandering van bovenaf wordt opgelegd, ontwikkelen scholen weerstand. Ministeries zijn als gigantische olieschepen: het duurt lang voor ze van richting veranderen. We hebben nood aan kleine speedbootjes die tonen hoe we de dingen anders kunnen aanpakken.”*
Is de ESBC-school in Berlijn zo’n speedboot? Is het een voorbeeld van een duurzame school? Het is in elk geval een school waar de directie het heeft aangedurfd om een aantal klassieke onderwijspatronen vrij radicaal te doorbreken om ervoor te zorgen dat hun leerlingen 21ste eeuwse sleutelcompetenties veel beter verwerven. Uit de doorlichtingen van de inspectie en centrale toetsresultaten blijkt dat de school dat voortreffelijk doet. Zo voortreffelijk zelfs dat de school internationale aandacht trekt. Wat zijn de kenmerken van het pedagogisch project van de ESBC-school?
– Sleutelcompetenties centraal: De school vertrekt van de vaststelling dat de samenleving tijdens de afgelopen decennia fundamenteel is veranderd. Leerlingen van vandaag moeten creatief kunnen denken, zelfsturend zijn, ondernemend zijn, goed kunnen samenwerken, goed kunnen omgaan met verandering, en veel vertrouwen hebben in zichzelf en hun leervermogen. De school werkt met de Duurzame-Ontwikkelingsdoelstellingen van de Verenigde Naties die ertoe leiden dat leerlingen niet alleen cognitieve kennis opdoen, maar een brede persoonsvorming aangeboden krijgen.
– Vakkenonderwijs doorbroken: Enkel in de voormiddag krijgen de leerlingen nog onderwijs in traditionele (hoofd)vakken, maar in de namiddag en op donderdag werken ze aan vakoverstijgende projecten, waar ze leren om kennis van diverse disciplines te combineren om authentieke problemen op te lossen en de confrontatie met maatschappelijke uitdagingen aan te gaan.
– Geen punten, maar veel feedback: Leerlingen krijgen geen punten op hun prestaties, maar krijgen veel verbale feedback van de leraar op de kwaliteit van hun werk. Ze laten hun werk ook beoordelen door andere leerlingen. Op het einde van elke week hebben leraren een logboekgesprek met elke leerling om de voortgang en kwaliteit van het geleverde werk te bespreken.
– Zelfsturing centraal: Leerlingen krijgen veel stimulansen om zelf verantwoordelijkheid op te nemen voor hun werk, hun eigen projecten uit te tekenen en te plannen, en veel autonomie op te bouwen. Er is veel ruimte voor actieve werkvormen en initiatief vanuit de leerlingen, en veel aandacht voor zelfsturing.
– Grote vrijheid, strakke regels: Er wordt strak opgevolgd of leerlingen de autonomie die ze krijgen, productief gebruiken. Als leerlingen hun tijd verkwanselen en daardoor hun werk niet tijdig afkrijgen, moeten ze op zaterdagmorgen naar de school om hun werk af te maken.
– Leerlingen en leraren participeren in schoolbeleid: Alle leerlingen en leraren krijgen een training in geweldloze communicatie. Ze hebben wekelijks school- en klassenraden waar conflicten vreedzaam besproken en opgelost worden, en samen beleid wordt gemaakt.
– Grote teamverbondenheid: Leerkrachten werken op deze school niet los van elkaar. Ze werken intensief samen aan projecten, overleggen met elkaar, evalueren samen de leerlingen, maken samen lesmateriaal en geven feedback aan elkaar. Ze staan met twee voor een klas van 26.
De school, die startte met 16 leerlingen, heeft er nu 500, en haalt jaar na jaar bijzonder hoge scores op landelijke tests. En dat terwijl niet alle leerlingen kinderen van hoogopgeleide ouders zijn: ongeveer 30% van de leerlingen zijn allochtoon.
Een model voor andere scholen? Niet noodzakelijk, omdat heel wat scholen wellicht niet geneigd zijn om zulk een radicale koerswijziging door te voeren of het model verenigbaar vinden met hun eigen pedagogisch project, en ook omdat duurzaam onderwijs op diverse wijzen kan gerealiseerd worden.
Inspirerend? Dat wel, omdat deze school een groot vertrouwen in de energie-voor-leren van haar leerlingen belichaamt, hedendaagse sleutelcompetenties durft centraal te stellen in haar curriculum, evaluatie en feedback gebruikt als hefbomen voor leren, en leerlingen boeiende, blikverruimende ervaringen aanbiedt die een duurzaam effect kunnen hebben op hun persoonsvorming tot vredelievende, creatieve, zelfsturende, en sociaal vaardige burgers van de 21ste eeuw.
Meer lezen?
*“In education, you can only create change from the bottom – if the orders come from the top, schools will resist. Ministries are like giant oil tankers: it takes a long time to turn them around. What we need is lots of little speedboats to show you can do things differently.” (citaat uit het artikel in The Guardian)
DUURZAAM ONDERWIJS 