Verbeter de arbeidsvoorwaarden waaronder leraren werken, versterk de lerarenopleiding en verbeter de maatschappelijke perceptie van het lerarenberoep: dat zijn de drie grote aanbevelingen die 40 onderwijsactoren van de Vlaamse en Waalse Gemeenschap deden tijdens de Rondetafelconferentie “Eduvoices 2018” die Teach for Belgium organiseerde eind vorig jaar.
Wat de arbeidsvoorwaarden betreft, draait veel rond het creëren van een aantrekkelijke loopbaan met meer kansen tot permanente professionalisering en samenwerking met collega’s. Het samen overleggen en samen lesgeven met collega-leraren zou structureel deel moeten uitmaken van het lerarenberoep. Leraren moeten binnen hun loopbaan ook meer kansen krijgen om te groeien, nieuwe verantwoordelijkheden op te nemen of nieuwe uitdagingen aan te gaan, zowel binnen als buiten hun school. De administratieve verantwoordingsplicht moet afgebouwd worden. Leraren zouden ook meer kansen en tijd moeten krijgen om de kwaliteit van hun klaspraktijk kritisch te onderzoeken en op basis van gezamenlijke reflectie te verbeteren.
Wat de lerarenopleiding betreft, is het van essentieel belang om studenten een stevige, wetenschappelijk onderbouwde vorming te geven rond efficiënt lesgeven en vakdidactiek, en tevens de stagecomponent zo uit te werken dat de student gedurende lange tijd onder begeleiding van een ervaren coach praktijkexpertise kan opdoen. Elke beginnende leerkracht moet bij het instappen in het beroep een volwaardige aanvangsbegeleiding krijgen, zodat het traject van “Leraar in opleiding” doorgedreven kan verder lopen. Studenten moeten tijdens hun opleiding ook algemene competenties opdoen rond klasmanagement, teamteaching en feedback geven en krijgen. De lat van de lerarenopleiding mag niet lager (om toch maar zoveel mogelijk mensen in het onderwijs te krijgen), maar moet net hoger!
Wat de perceptie van het beroep betreft, is het van belang leraren zelf ambassadeurs van hun beroep te maken, en de veelzijdigheid van het beroep beter naar buiten te brengen. Een campagne die het imago van het beroep opblinkt, kan daarbij helpen.
Wat iets minder uit de verf komt in het rapport van Teach for Belgium, is hoezeer deze drie factoren volgens mij samenhangen. Zo heeft de maatschappelijke perceptie van het beroep veel te maken met de perceptie van de kwaliteit en sérieux van de opleiding: alle maatregelen die vreten aan de kwaliteit van de lerarenopleiding verhogen de indruk dat er niet veel deskundigheid en expertise nodig is voor het waardevolle en complexe werk dat leraren doen, en dreigen het maatschappelijk imago verder in te deuken. Evenzeer zijn lerarenopleiding en arbeidsvoorwaarden ondubbelzinnig met elkaar verbonden: wat heeft het voor zin om meer studenten naar een lerarenopleiding te lokken, hen daar intensief voor te bereiden en warm te maken om in het prachtige beroep te stappen, en hen dan een koude douche te bezorgen door hen te confronteren met lamentabele arbeidsvoorwaarden tijdens de startperiode?
Een blitse campagne om het imago van de leraar op te poetsen heeft dus enkel kans om enig langdurig effect te hebben als er ook op het vlak van lerarenopleiding en arbeidsvoorwaarden structurele ingrepen worden gedaan. Met andere woorden, het maatschappelijke imago van de leraar zal maar blinken naarmate de arbeidsvoorwaarden structureel verbeteren en de lerarenopleiding verder versterkt wordt.
Met dank aan Klaartje Volders van Teach for Belgium voor het verslag van Eduvoices 2018.
DUURZAAM ONDERWIJS 
Dit is op X, Y of Einstein? herblogd.
Hoofdoorzaak van het lerarentekort is de schandelijke werkonzekerheid voor tijdelijken die maakt dat hun job zowel mentaal als financieel vaak niet leefbaar is. Een stabiele job krijgen, hangt in de eerste plaats af van puur geluk (wij als tijdelijken noemen het een lotje uit de loterij), je bekwaamheid is er steeds van secundair belang, want de bekwame tijdelijke heeft bijna geen kans om benoemd te worden (dus een stabiele job te krijgen) en de onbekwame benoemde kan quasi nooit buitengezet worden. Niet zelden door plantrekkerij, profitariaat of incompetentie houden heel wat benoemden plaatsen bezet doordat ze ruime wereldvreemde privileges hebben waarop tijdelijken jaren blijven botsen. Evaluatie bestaat er niet en bore-out onder leerkrachten (niet burn-out) is een probleem waar vele leerlingen van kunnen getuigen. Het systeem is wat betreft personeelsbeleid totaal verrot en de vakbonden blokkeren elke verandering uit puur egoïsme. Vele benoemden spreken zelf (in vertrouwen) al schande over het systeem maar de druk is wellicht te groot om er een punt van te maken. Ik heb persoonlijk ook al directeurs (niet alle) meegemaakt die gewoon meehuilen met de meute en weinig inzicht hebben in de situatie van tijdelijken op de werkvloer (zoals bijvoorbeeld ook het fenomeen van benoemden die niet willen samenwerken en nauwelijks of niet hun mond tegen je opendoen terwijl je als tijdelijke altijd aan het kortste eind trekt). Het onderwijs oogst ondertussen wat het zaait: gedreven krachten stoppen of proberen zelfs niet meer omdat je als bekwame tijdelijke jaren zonder respect door het systeem wordt behandeld, en als het niet verandert, zal het alleen erger worden. Vergeef mij als tijdelijke leerkracht met 8 jaar ervaring (met gemiddeld zo’n 1400 euro/maand verdiend de laatste 4,5 jaar) en ruimschoots bewezen bekwaamheid het feit dat ik me het lot van de klagende directeurs niet ter harte neem. Ik ben ook deels idealistisch ingesteld (anders houd je het als tijdelijke ook niet vol), maar zoals mijn goede vriend B. Brecht zei: “Zuerst das Fressen, dann die Moral”: Ik permitteer het mezelf eerst aan mijn eigen portemonnee te denken alvorens me druk te maken over het welvaren van het onderwijs en de leerlingen. Als de basis niet in orde is (namelijk goede gedreven leerkrachten leefbare jobs geven), heeft het systeem geen recht of kans op overleving. Slechts 1 ding lijkt in het onderwijs belangrijk: als de boel maar blijft draaien. Voor de rest is men niet geïnteresseerd in nieuwe krachten: het systeem moet behouden blijven zoals het is (met dank aan de vakbonden). Tijdelijken zijn de pispaal van het onderwijs en dienen enkel om de privileges van benoemden te garanderen. Ofwel moet men dringend het statuut van benoemden herzien ofwel moet men (en eigenlijk is dat sowieso hoogdringend) een massa geld investeren in het onderwijs om tijdelijken minstens jaarcontracten te geven en sneller naar contracten van lange duur laten doorstromen. Al de rest is larie; het loon is in theorie okay (maar door de werkonzekerheid bijna nooit te verdienen) en het imago zal al snel verbeteren als men ziet dat plantrekkers er ook effectief uitgaan en bekwame ‘nieuwe’ mensen aanvaardbare contracten krijgen, of denkt men dat leerlingen (de volwassenen van morgen) niet zien wat er aan de hand is? Zij begrijpen niet hoe één en ander mogelijk is. Hoe kan het ook anders: de situatie is schandelijk en onaanvaardbaar.
Dat is gesproken Kenny! Inderdaad een schande zonder weerga.