Soms is het goed de zaken vanop enige afstand en in een groter geheel te bekijken. Neem nu migratie en onderwijs: wie dat vanuit een globaal perspectief bekijkt, zoals in het pas verschenen EFA Global Monitoring Report 2019 van Unesco, kan daarover heel wat lessen trekken die relevant zijn voor het lokale (Vlaamse) niveau.

1. Op wereldvlak behelst de migratie van asielzoekers en vluchtelingen naar Europa slechts een fractie van alle migratiestromen. De grootste migratiestromen draaien om interne migratie (dus binnen eenzelfde land of regio), bijvoorbeeld van arme plattelandsregio’s naar steeds meer overbevolkte steden met hun groeiende sloppenwijken. Wereldwijd wonen ondertussen naar schatting 800 miljoen mensen in sloppenwijken, waaronder vele interne migranten die geen of weinig toegang hebben tot kwaliteitsvol onderwijs.
2. De kinderen van internationale migranten scoren wereldwijd gemiddeld slechter dan autochtone leerlingen op vele onderwijsindicatoren. Toch zijn de verschillen tussen landen onderling groot. Zo tonen de PISA 2015 data dat in Frankrijk 37% van de leerlingen met een migratieachtergrond doorstroomt naar het hoger onderwijs, terwijl dat in Duitsland maar 5% bedraagt. Het rapport suggereert dat in Frankrijk minder snel wordt gesegregeerd qua studiekeuze in het secundair onderwijs, de leerlingen naar het hoger onderwijs kunnen doorstromen vanuit alle studierichtingen en ze betere toegang hebben tot voorschoolse ondersteuning. Onderwijssystemen kunnen dus meer of minder “bottlenecks” voor migrantenleerlingen creëren. Zo blijken maatregelen rond inschrijvingsrecht die zorgen voor een goede sociale mix (van laag SES- en hoog SES-leerlingen, en van leerlingen met en zonder migratieachtergrond) in klassen en scholen een sterke impact te hebben op het onderwijssucces van leerlingen met een migratie-achtergrond.
3. Kinderen van vluchtelingen hebben het vaak moeilijk om zich volwaardig te ontwikkelen in het onderwijssysteem van hun gastland. Op basis van internationale vergelijkingen beveelt UNESCO aan:
   • om de termijn dat de leerlingen in aparte onthaalscholen of -klassen worden opgevangen niet te lang te maken, en van in den beginne naar manieren te zoeken om nieuwkomers in contact te brengen met de leerlingen van het regulier onderwijs. Dat laatste bevordert hun integratie in de schoolgemeenschap en kan ook hun taalverwerving van de instructietaal een boost geven.
   • om in de vroege fasen van de opvang van nieuwkomers sterk in te zetten op kwaliteitsvol taal- en geletterdheidsonderwijs, maar ook op de ontwikkeling van financiële geletterdheid, omdat nieuwkomers (vooral in secundair onderwijs) vaak verantwoordelijk zijn voor de financiële transacties van hun familie en velen daarrond basisinformatie en –kennis ontberen.
   • de meeste schoolsystemen nog onvoldoende de competenties die de nieuwkomers in hun herkomstland ontwikkelden (inclusief hun geletterdheid in hun moedertaal) positief uitbuiten.
4. En ja, daar komt de open deur weer: Voor nieuwkomers en leerlingen met een migratie-achtergrond maken deskundige en goed opgeleide leerkrachten het grote verschil. Maar net daarom is het verrassend om vast te stellen dat in vele landen nieuwkomers les krijgen van leerkrachten die niet helemaal opgewassen zijn tegen deze complexe taak. UNESCO pleit er dan ook voor om alle leerkrachten van nieuwkomers een specifieke, gespecialiseerde opleiding te geven rond omgaan met superdiversiteit in multiculturele klassen, vroege (tweede-)taalverwerving, interculturaliteit en de emotionele noden van nieuwkomers.
5. Curricula en handboeken zouden de culturele en sociale diversiteit van de school en de samenleving sterker moeten weerspiegelen en zouden ook de positieve effecten van migratie sterker in de verf moeten zetten. Moderne technologie, vrijetijdsinitiatieven, bibliotheken, buitenschoolse opvang en culturele instellingen kunnen nieuwkomers ongeziene mogelijkheden bieden om buiten de schooluren relevante vaardigheden op te doen; een goede samenwerking en communicatie tussen school en buitenwereld bevorderen de slaagkansen van nieuwkomers en leerlingen met een migratie-achtergrond op school.

Om het met vier woorden samen te vatten: Building bridges, not walls….

Meer lezen?

https://en.unesco.org/gem-report/