Volgens Steven Pinker alleszins veel intelligenter. Wereldwijd (en in alle delen van de wereld) zijn gemiddelde IQ-scores van bevolkingen al een eeuw aan het stijgen aan een snelheid van 3 punten per decennium. Dat heeft volgens Pinker vooral te maken met drie factoren: een betere gezondheid, een betere voeding (waardoor het menselijk brein meer energie krijgt om zich te ontwikkelen) én onderwijs.

Opvallend is wel dat meta-analyses aantonen dat één bepaalde subset van opgaven binnen de IQ-testen de steilste vooruitgang toont:

• What has increased the most, then, is an analytic mindset: putting concepts into abstract categories (an hour rand a year are “units of time”), mentally dissecting objects into their parts and relationships rather than absorbing them as wholes, and placing oneself in a hypothetical world defined by certain rules and exploring its logical implications while setting aside everyday experience (“Suppose that in Country X everything is made of plastic. Are the ovens made of plastic?”) (p. 243)

Dat soort van analytisch denken ontwikkelen kinderen in hoog-kwalitatief onderwijs, tenminste (althans Pinker), “as long as the curriculum requires understanding and reasoning rather than rote memorization”.

Ja, hoog-kwalitatief onderwijs legt verbindingen met de concrete leefwereld van leerlingen, maar ze overstijgt die ook. Ja, hoog-kwalitatief onderwijs geeft leerlingen de kans om hun eigen persoonlijke ervaringen, ideeën en opinies in te brengen en te verwoorden, maar ze geeft leerlingen ook de kans om de grenzen van hun eigen denken, voelen, ervaren te overstijgen door te kijken naar het andere, de andere, of door dieper naar fenomenen te kijken dan het snelle, gehaaste, eerste zicht. Onderwijs verlost op die manier mensen van hun emotioneel aangedreven impulsen en stereotiepe vooroordelen. Dat laatste woord zegt het mooi: het zijn oordelen voor er eigenlijk echt geoordeeld is, voor er gewikt en gewogen is, voor er nagedacht is, voor feiten op hun betrouwbaarheid werden getoetst, voor er naar anderen is geluisterd, voor er over anderen is gelezen, voor een ander perspectief in overweging is genomen.

De kracht van hoog-kwalitatief onderwijs is dat het mensen aanzet tot dieper en genuanceerder (en abstracter) denken, en de impact daarvan op mensen is volgens Pinker immens: The mind-altering effects of education extend to every sphere of life, in ways range from the obvious to the spooky:

• You unlearn dangerous superstitions, such that leaders rule by divine right, or that people who don’t look like you are less than human. You learn that there are other cultures that are as tied to their ways of life as you are to yours, and for no better or worse reason. You learn that charismatic saviors have led their countries to disaster. You learn that your own convictions, no matter how heartfelt or popular, may be mistaken. You learn that there are better and worse ways to live, and that other people and other cultures may know things that you don’t. Not least, you learn that there are ways of resolving conflicts without violence. (p. 235)

Het hoeft niet te verwonderen dat Pinker grote hoop stelt in onderwijs als een van dé krachten in de samenleving die ons kan behoeden voor rampen, die het lot van de mensheid en van de omgeving waarin die leeft kan verbeteren, en die de kwaliteit van ons samen-leven kan verbeteren. Voor Pinker is de ontwikkeling van geletterdheid (een brede, diepgaande geletterdheid die mensen tot analytisch, genuanceerd, vreedzaam denken en oordelen kan brengen) dé cruciale vaardigheid binnen onderwijs die dat kan bewerkstelligen, en die elke leerling ter wereld op school tot op hoog niveau moet ontwikkelen. En zo – hoopt Pinker – worden mensen dus niet alleen steeds intelligenter, maar ook steeds humaner:

The growth of education, and its first dividend, literacy, is the flagship of human progress. (p. 235).

Bron?

Steven Pinker (2018). Enlightenment NOW. The case for reason, science , humanism and progress. London: Penguin Books.